Ćwiczenia wspomagające artykulację szczególnie u dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
1. Ćwiczenia oddechowe – wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi:
- wdech przez nos, wydech ustami
- unoszenie rąk w górę podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy wydechu
- wykonanie wydechu wymawiając „s” z jednakową głośnością
- wykonanie wydechu wymawiając „s” raz ciszej, raz głośniej
- wykonanie wydechu dmuchając na skrawek papieru
- wydmuchiwanie baniek mydlanych
- dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki, piórka
- nadmuchiwanie balonów.
2. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych – podnoszenie sprawności języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy:
a) ćwiczenia języka:
- wysuwanie i powolne wsuwanie języka w głąb jamy ustnej
- opuszczanie języka na brodę, unoszenie do nosa
- kierowanie języka do kącika ust
- przewężanie języka (język wąski – grot)
- rozpłaszczanie języka (język szeroki – łopatka)
- ułożenie języka w kształt miseczki
- oblizywanie warg przy otwartych ustach
- oblizywanie językiem zębów
- „kląskanie” językiem o podniebienie twarde
- dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej żuchwie
- „liczenie” zębów górnych, a następnie dolnych
- unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego
- wysuwanie języka na górną wargę
- głośne wymawianie głoski „a” z jednoczesnym unoszeniem języka do wałka dziąsłowego
- kilkakrotne uderzanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy
- przesuwanie języka po podniebieniu przy otwartych ustach
- wypychanie językiem policzków
b) ćwiczenia warg:
- zaciskanie warg
- przesuwanie na boki zamkniętych warg
- układanie warg w ryjek
- szybkie zmienianie układu ust uśmiech – ryjek
- gwizdanie i cmokanie
- zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie
- przepychanie powietrza wewnątrz jamy ustnej
- dmuchanie przez wargi ułożone w kształt dzióbka i z zębami górnymi na dolnej wardze
- parskanie
- nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem
c) ćwiczenia podniebienia miękkiego:
- wdychanie i wydychanie powietrza przez nos
- wypowiadanie sylab aka, oko, uku, eke, yky, iki
- wypowiadanie sylab ak, ok, ek, yk, uk, ik, ka, ko, ke, ky, ku, ki
- ćwiczenia z rurką (przenoszenie kawałków papieru)
- ziewanie, chuchanie, chrapanie
d) ćwiczenia żuchwy:
- opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze
- wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi
- ruchy do przodu i do tyłu.
II Ćwiczenia emisyjno-głosowe
Wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów:
- próby wymowy poszczególnych samogłosek w różnej tonacji
- przedłużanie wymowy głoski „m”- mruczenie, np. naśladowanie mruczenia misia, usypianie lalek „aaa..”, buczenie syren „uuu…”
- ćwiczenia na wyrazach dźwiękonaśladowczych (muuu…, chał chał…, pi pi…, itp.)
- stajemy swobodnie w niewielkim rozkroku, ręce luźno zwisają wzdłuż ciała, głowa lekko pochylona do przodu. Unosząc powoli głowę, bierzemy głęboki wdech, a wypuszczamy gwałtownie parskając jak koń (powtarzamy kilka razy).
III Gry i zabawy stymulujące językowy rozwój dzieci
Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną:
- zabawy słowno-ruchowe, muzyczno-ruchowe
- gry typu „memory”
- układanie historyjek obrazkowych
- ćwiczenie wyciszające: np. marsz na palcach.
IV Ćwiczenia stymulujące rozwój słuchu fonematycznego
Usprawnianie odbioru bodźców akustycznych:
- zapamiętywanie pojedynczych dźwięków
- kojarzenie dźwięków z obrazkami
- sekwencyjne zapamiętywanie dźwięków
- rozróżnianie głosek dobrze i źle wypowiedzianych.
V Ćwiczenia rozwijające słownik czynny i bierny:
- rozwijanie mowy poprzez nazywanie i wskazywanie przedmiotów na obrazkach i w otoczeniu
- opowiadanie historyjek obrazkowych
- opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, filmu, bajki
- udzielanie odpowiedzi na pytania / proste sytuacje domowe i w najbliższym otoczeniu/